Jakie czynniki wypływają na nasze wybory?

Każdego dnia stajemy przed wieloma wyborami. Jaką wybrać szkołę? Jakie podjąć studia? Zostać w rodzinnym mieście czy wyjechać? Kupić dom czy mieszkanie? W co się ubrać? Co zjeść na śniadanie? Pojechać do pracy samochodem czy może się przespacerować? Kino czy teatr? Kino. Seans o 20:00 czy 22:00? Podejmowanie decyzji jest nieodłączną częścią naszej codzienności.

To co bezsprzecznie wpływa na podejmowanie przez nas decyzji to błędy poznawcze. Są to uprzedzenia i skróty myślowe, które naturalnie stosujemy, a które pozwalają nam na upraszczanie, niekiedy bardzo złożonych procesów decyzyjnych.

Przykładem powszechnego błędu poznawczego jest efekt potwierdzenia (nazywamy go inaczej błędem konfirmacji). Polega on na tym, że szukamy informacji, które potwierdzają nasze wcześniejsze przekonania. Zamiast poszukiwać obiektywnej prawdy, mniej lub bardziej świadomie szukamy potwierdzenia na to w co wierzymy. W przypadku podejmowania decyzji może mieć to znaczenie choćby w sytuacji, kiedy raz kupimy sprzęt marki X, będziemy z niego zadowoleni i nie zważając na żadne argumenty dotyczące ceny czy jakości już zawsze będziemy kupować urządzenia tej marki będąc przekonanymi, że żadna inna nie jest tak dobra.

Drugim błędem poznawczym, który może mieć znaczenie jest błąd dostępności. Polega on na tym, że w dużym stopniu polegamy na łatwo dostępnych informacjach. Działa to także w sytuacjach decyzyjnych, ponieważ mamy tendencję do wykorzystywania informacji, które przychodzą nam do głowy łatwo i szybko. Często zatem, kiedy np. poczujemy głód, sięgamy po pierwszą rzecz jaka przyjdzie nam do głowy np. niezdrową przekąskę.

Także emocje odgrywają znaczącą rolę w podejmowaniu decyzji. Często sprowadza się to do tego, że podejmujemy decyzję w sposób irracjonalny. Przykładem takiej sytuacji jest to, że niektóre osoby będąc w dobrym nastroju i pozytywnym stanie emocjonalnym mogą być bardziej skłonne do podejmowania ryzyka, a te w kiepskiej formie unikać go i przez to stracić potencjalne szanse w swoim życiu.

Czynniki społeczne również silnie wpływają na nasze wybory. Normy społeczne, presja ze strony innych czy pragnienie akceptacji społecznej mogą wpływać na nasze decyzje. Posłuszeństwo wobec autorytetów może prowadzić do podejmowania decyzji, których możliwe, że nie zostałyby podjęte w innych warunkach.

Różnimy się między sobą sposobami i stylami podejmowania decyzji. Pewnie zauważyłeś, że niektóre osoby są bardziej analityczne i racjonalne w podejmowaniu decyzji. Starannie ważą one wszystkie za i przeciw. W tym samym czasie, w podobnej sytuacji i warunkach ktoś może podejmuje decyzję bez większego namysłu, polegając na intuicji lub przeczuciach.

Zrozumienie własnego stylu podejmowania decyzji może pomóc – tym z nas, którzy borykają się z problemem prokrastynacji w zakresie decyzyjności w usprawnieniu tych procesów, a tym którzy niejednokrotnie żałują zbyt szybko powziętych wyborów – podejmować je z większą rozwagą i uniknąć późniejszych wyrzutów sumienia.

Psychologia stojąca za podejmowaniem decyzji jest złożoną i fascynującą gałęzią tej nauki. Rozumiejąc różne czynniki, które wpływają na nasze wybory, możemy podejmować bardziej świadome i racjonalne decyzje, zgodne z naszymi celami i wartościami.

Literatura:

M. Wojtas-Klima, „Gdy emocje już opadną” – czyli co wpływa na podejmowanie decyzji (2014)

A. Dąbrowski, „Podejmowanie decyzji. Pojęcia, teorie, kontrowersje” (2015)