Tabletki na depresję. Jak działają antydepresanty?

Skuteczne leczenie depresji jest możliwe, jego celem jest całkowite wyeliminowanie doświadczanych przez pacjenta objawów choroby. Dobrze dobrane leki nie wykazują silnych skutków ubocznych, a ich przyjmowanie zdecydowanie poprawia jakość życia osoby zmagającej się z zaburzeniami nastroju. Pomimo tego wiele osób, obawiając się działań niepożądanych, zwleka z podjęciem leczenia lub w ogóle nie decyduje się na jego podjęcie. W tym artykule przyjrzymy się schematowi działania leków antydepresyjnych, temu jakie jest ich faktyczne działanie na nasz organizm i czy ich przyjmowanie jest bezpieczne. 

Wśród pacjentów krąży wiele pogłosek na temat leków antydepresyjnych. Część osób nie decyduje się na rozpoczęcie farmakoterapii, martwiąc się o to, że leczenie negatywnie wpłynie na jakość wykonywanej przez nie pracy czy ich relacje z najbliższymi. Niejednokrotnie wybrzmiewają obawy o możliwość bezpiecznego prowadzenia auta, pojawienie się wahań wagi czy spadek libido. Wiele osób boi się także ryzyka uzależnienia i tego czy po zaprzestaniu przyjmowania leków objawy nie powrócą ze zdwojoną siłą.

Sposób leczenia depresji zależy od wielu czynników – przede wszystkim od źródła choroby oraz obserwowanych objawów i ich nasilenia. Lekarz psychiatra stawiając diagnozę depresji określi także stopień zaawansowania choroby oraz najbardziej adekwatny dla danego pacjenta schemat leczenia. Zazwyczaj zaleca się jednoczesne podjęcie farmakoterapii i psychoterapii. Nie zawsze tak jest, część osób nie wymaga przyjmowania leków antydepresyjnych i jedyną formą pomocy z jakiej korzystają jest uczestnictwo w spotkaniach z psychologiem. Wprowadzenie leków antydepresyjnych w terapii depresji jest jednak niekiedy konieczne i niejednokrotnie zależy od niego życie a nawet zdrowie chorego. Psychoterapia może okazać się niewystarczająca w przypadku pojawienia się u pacjentów silnego natężenia objawów np. problemów ze snem – bezsenności lub nadmiernej senności, znaczących zmian apetytu – jego brak lub nadmierny wzrost, trudności w codziennym funkcjonowaniu i wypełnianiu obowiązków – zaniedbywania z pracy, nauki, czy też relacji z innymi osobami. Wprowadzenie leczenia farmakologicznego prawdopodobnie okaże się także niezbędne w przypadku znacznego pogorszenia się funkcjonowania poznawczego – braku możliwości skupienia się czy problemów z pamięcią a także w sytuacjach, kiedy pojawiają się myśli i próby samobójcze.

Wbrew często powielanemu mitowi, leki antydepresyjne nie powodują działania euforycznego. Ich działanie nie powoduje, że wszystkie trudności znikają i świat staje się beztroski. Smutek nie jest nagle zastępowany radością. Zazwyczaj jednak leki sprawiają, że osoba doświadczająca depresji zaczyna czuć się na tyle dobrze, aby móc powrócić do codzienności i efektywnie uczestniczyć w procesie psychoterapii, rozpoczynając proces trwałej zmiany. 

Co bardzo istotne, działanie leków antydepresyjnych nie rozpoczyna się tuż po przyjęciu pierwszej dawki. Zazwyczaj na pierwsze efekty związane z poprawą nastroju należy poczekać ok. 2-4 tygodnie. Schemat i czas leczenia jest każdorazowo ustalany przez lekarza prowadzącego, jednakże, aby proces leczenia był skuteczny, a ryzyko nawrotu zminimalizowane, zazwyczaj konieczne jest przyjmowanie leków przez minimum pół roku, nawet wtedy, kiedy pacjent nie zgłasza już objawów depresji. 

Nierzadkim zjawiskiem, które pojawia się po rozpoczęciu terapii lekami z grupy SSRI czyli selektywnych inhibitorów wychwytu serotoniny, które są najczęściej stosowane w leczeniu depresji, jest pogorszenie się samopoczucia. Jest to zjawisko naturalne, wynikające z wahań ilości i różnorodności receptorów serotoninowych występujących w mózgu wpływających nie tylko na sam nastrój, ale także sen, apetyt czy libido. 

W celu minimalizowania negatywnego wpływu leków na powyższe obszary leczenie rozpoczyna się od niskich dawek leków. W ciągu pierwszych tygodni leczenia ilość receptorów serotoninowych spada – co za tym idzie, zaczynają też zanikać efekty uboczne. Kiedy proces ten ulegnie stabilizacji, zazwyczaj lekarz decyduje o zwiększeniu dawki leku i zaczyna być obserwowany spadek działań niepożądanych oraz pozytywny wpływ leków na nastrój.

Odstawienie leków powinno zawsze odbywać się pod kontrolą i zgodnie z zaleceniami psychiatry. Jest to bardzo ważne, ponieważ nagłe zaprzestanie przyjmowania może wiązać się z odczuwaniem nieprzyjemnych skutków związanych z tak zwanym zespołem dyskontynuacji, manifestującym się m.in. z odczuwaniem niepokoju, pobudzeniem psychoruchowym, zaburzeniami snu, objawami grypopodobnymi czy zawrotami głowy i mdłościami. Stopniowe zmniejszane dawki zmierzające do zakończenia leczenia pozwala na łagodne przejście tego procesu a także minimalizuje ryzyko nawrotu choroby.

Leki przeciwdepresyjne stosowane obecnie mają wysoką skuteczność, są bezpieczne i zazwyczaj dobrze tolerowane przez pacjentów. Nie mają one potencjału uzależniającego, a skutki uboczne, które mogą pojawić się podczas ich stosowania zazwyczaj nie są zbyt uciążliwe i korzyści z przyjmowania leków oraz wyrównania nastroju zazwyczaj przeważają nad efektami niepożądanymi. Pamiętaj jednak, aby każdą wątpliwość dotyczącą leczenia omówić z lekarzem prowadzącym, który zadecyduje o ewentualnych zmianach lub korektach w schemacie leczenia.