Postawy społeczeństwa wobec osób zmagających się zaburzeniami zdrowia psychicznego

Choroby psychiczne stają się coraz bardziej powszechnym problemem. Według badania przeprowadzonego przez EZOP Polska, w naszym kraju aż 23 % osób cierpi na jedno z zaburzeń psychicznych. Diagnoza choroby psychicznej często doprowadza do zaburzeń w funkcjonowaniu wśród innych i jest powodem wykluczenia społecznego. Zmiana postaw wobec osób z zaburzeniami psychicznymi jest konieczna, aby mogły one cieszyć się pełnią życia.

W przeszłości pojawiający się lęk i poczucie zagrożenia przyczyniały się do izolowania osób chorych w ośrodkach, które określano „domami dla szalonych, opętanych przez szatana”. Dzięki popularyzacji wiedzy na temat osób chorych psychicznie oraz zdecydowanego wzrostu akceptacji leczenia psychiatrycznego osoby chore nie są już tak dyskryminowane jak dawniej, ale pewna część społeczeństwa nadal odbiera chorych psychicznie w sposób negatywny.

W badaniach przeprowadzonych przez CEBOS, wykazano, iż w kontakcie z chorym psychicznie, osoby badane najczęściej odczuwają współczucie (58%), zakłopotanie (52%), bezradność (38%), a także strach (37%). Aż 76% badanych uważa chorobę psychiczną za wstydliwą i wymagającą ukrywania jej przed społeczeństwem. W badaniach tych stwierdzono, że Polacy akceptują chorych psychicznie jako sąsiadów, kolegów, współpracowników, ale nie powierzyliby im ról społecznych, które związane są z odpowiedzialnością. Badania wykazały, że 58% osób byłaby przeciwna, aby osoba, która leczyła się w szpitalu psychiatrycznych została ich zięciem lub synową oraz szefem 59%. Badani sprzeciwiali się także powierzeniu osobie chorej roli lekarza (76%), burmistrza lub wójta (75%). Badania wykazały, że największy sprzeciw wobec osób chorych nastąpiłby w sytuacji, kiedy osoba chora miałaby podjąć się nauczania dzieci osób badanych (82%).
Negatywne postawy wobec chorych psychicznie związane są z niewiedzą społeczeństwa i braku przygotowania do kontaktu z chorym. Badania wykazały, że 45% osób uważa, że osoby chore psychicznie prawie przez cały czas zachowują się w sposób niezrozumiały, zaniedbują higienę osobistą i wygląd. Nie jest to w żadnej mierze prawdą. Osoby, które podjęły leczenie, bardzo często pełnią odpowiedzialne role zawodowe i społeczne – zakładają rodziny, awansują i rozwijają się zawodowo.

Wiele krajów europejskich rozwija już w leczeniu model, w którym odchodzi się od leczenia zaburzeń i chorób psychicznych w zamkniętych oddziałach i zmierza się w kierunku leczenia jak największej ilości pacjentów w sposób ambulatoryjny, co sprzyja procesowi zdrowienia i nieutrudnionemu funkcjonowaniu w społeczeństwie.

Zmiana postaw wśród zdrowej części społeczeństwa jest szczególnie ważną pracą, która musi zostać wykonana, aby obalać szkodliwe stereotypy w dziedzinie zdrowia psychicznego. Szczególnie ważnym aspektem jest branie odpowiedzialności za język, którym opisujemy zaburzenia. Słowa mają szczególną moc – kiedy są pozytywne i wspierające mogą odegrać kluczową rolę w zmianie naszej mentalności i postaw wobec osób dotkniętych chorobami i zaburzeniami psychicznymi. Im więcej będziemy mówić o chorobach psychicznych w debacie społecznej i obalać mity z nimi związane, tym osoby chore i zdrowe mogły się ze sobą zintegrować i bariery między nimi będą coraz mniejsze.

Pamiętajmy o tym, że choroba psychiczna, podobnie jak choroby somatyczne mogą być skutecznie leczone. Nie wahaj się szukać pomocy, jeśli Ty lub ktoś z Twojego otoczenia jej potrzebuje. Dzięki postępowi medycyny, wykorzystując farmakoterapię i psychoterapię pacjenci ze zdiagnozowanymi chorobami psychicznymi są zdolne do funkcjonowania w społeczeństwie w taki sam sposób jak osoby zdrowe.

Literatura:
Brodniak, W.A. (2000). Choroba psychiczna w świadomości społecznej. Warszawa: Oficyna Naukowa.
Goffman, E. (2005). Piętno. Rozważania o zranionej tożsamości. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
Niemczyk-Zając, A. (2021). Sytuacja osób z zaburzeniami psychicznymi. Bydgoszcz: Zeszyty naukowe WSG.
Steuden, S. (1992). Źródła niechęci i uprzedzeń wobec chorych psychicznie. Wykłady z psychologii KUL, 6, 423-442.
Wciórka, B., Wciórka,. J. (2005). Polacy wobec chorób psychicznych i osób chorych psychicznie. Komunikat z badań. Warszawa: CBOS.
Wciórka, B., Wciórka,. J. (2008). Osoby chore psychicznie w społeczeństwie. Komunikat z badań. Warszawa: CBOS.