Najciekawsze eksperymenty psychologiczne: Eksperyment Milgrama

Eksperyment Milgrama to kolejny psychologiczny eksperyment, mający na celu zgłębienie wiedzy o naturze ludzkiej, który wzbudził ogromne kontrowersje. Celem tego badania było zgłębienie wiedzy na temat posłuszeństwa wobec autorytetów, nawet jeśli oznacza to wyrządzenie krzywdy drugiemu człowiekowi i sprzeniewierzenie się wyznawanym wartościom moralnym.

Milgram przeprowadział swój eksperyment w latach 1961-1962, czyli dekadę wcześniej niż Zimbardo, o którego sławnym eksperymencie pisaliśmy tu:

Najciekawsze eksperymenty psychologiczne: Stanfordzki Eksperyment Więzienny

Milgram, podobnie jak później Zimbardo, zwerbował ochotników do swojego badania za pośrednictwem umieszczonego w gazecie ogłoszenia. Poprosił ich o udział w badaniu dotyczącym wpływu kar na uczenie się. Uczestnicy podzieleni zostali na dwie grupy – uczniów i nauczycieli. Ci pełniący rolę nauczycieli zostali poinstruowani, aby za każdym razem, kiedy egzaminowany uczestnik pełniący rolę ucznia, popełni błąd, otrzymywał wstrząs elektryczny. Siła wstrząsów miała nasilać się z każdą kolejną błędną odpowiedzią. Nauczycieli mieli bezwzględny zakaz zatrzymywania się i kontunuowania dawkowania wstrząsów nawet w przypadku oporu i protestów ze strony ucznia lub zauwaenia jego dyskomfortu i bólu.

Wyniki eksperymentu były szokujące. Pomimo wzrastającego napięcia i oznak bólu uczniów, większość uczestników nadal stosowała wstrząsy zgodnie z instrukcjami. Ponad 60% uczestników podało maksymalne napięcie 450 woltów, pomimo zdawania sobie sprawy z potencjalnych szkód, jakie wyrządzali. Badanie wykazało, że ludzie są skłonni bezwzględnie słuchać autorytetów – nawet wówczas, kiedy jest to sprzeczne z ich przekonaniami i wyznawanymi zasadami moralnymi. Eksperyment pokazał nie tylko potencjał do działania w sposób krzywdzący dla innych, gdy znajdują się pod wpływem autorytetu, ale także moc i znaczenie czynników sytuacyjnych w kształtowaniu zachowań ludzkich.

Praktyczne implikacje eksperymentu Milgrama podkreślają konieczność poddawania krytycznej ocenie poleceń wydawanych przez osoby uznawane za autorytety – chodzi tu m.in. o sytuacje związane z egzekwowaniem prawa przez funkcjonariuszy służb tj. policja, posłuszeństwa w formacjach wojskowych czy w szeroko pojętych sytuacjach biznesowych. Eksperyment podkreśla siłę władzy oraz znaczenie potencjalnych niebezpieczeństw płynących z bezkrytycznego posłuszeństwa. Rozpoczął on także dyskusję na temat znaczenia odpowiedzialności i odwagi w przeciwstawianiu się niesprawiedliwości nawet kiedy miałoby to być przeciwstawieniem się komuś o wyższej pozycji.

Badanie postawiło także pytania o to czy moralnym jest stosowanie oszustwa w badaniach oraz o etyczną odpowiedzialności badaczy dotyczącą burzenia dobrostanu psychologicznego uczestników przyszłych badań eksperymentalnych. Pomimo wielu kontrowersji etycznych i szerokiej krytyki, ten eksperyment w zmodyfikowanych formach był wielokrotnie powielany przez badaczy z różnych zakątków świata. Za każdym razem przynosił on jednak podobne, niepokojące rezultaty.

Literatura:

Doliński, T. Grzyb „Posłuszni do bólu. O uległości wobec autorytetu w 50 lat po eksperymencie Milgrama”